Danas je Aranđelovdan

Srpska pravoslavna crkva danas slavi praznik Sabor svetog arhangela Mihaila, u narodu poznat kao Aranđelovdan, jednu od najčešćih slava u Srba.

Po crkvenom predanju, anđeo Mihailo je prvi stupio u borbu sa zlim duhom i to ime po crkvenom tumačenju označava „onog koji je kao Bog“.

Na grčkom jeziku reč „arhi“ znači glavni/prvi, a „angelos“ znači vesnik, anđeo.

To je jer arhanđel Mihailo predvodnik vojske anđela, bestelesnih sila dobra koje je učestvovalo u stvaranju sveta i branitelja čovečanstva od zla i palih.

Slavi se u jesen, a po narodnom verovanju to je zato što kad su sveci delili uloge, Arhanđel Mihailo dobi jesenje i zimsko vreme. Vreme zime i zimske teškoće. Govori se da u ovo vreme Arhanđel luta svetom obučen u prosjaka da izgrdi nevernike i pomogne nevoljnicima. Zapravo je dan počasni, jer je „svet stvoren u martu“ a novembar je deveti mesec (kao devet činova anđeoskih) od tada.

Prema predanju, arhistrateg Mihailo, koji je sabrao vojsku anđela da bi se suprotstavili silama zla palog anđela Lucifera (Satane), uvršćen je u kalendar Hristove crkve u četvrtom veku, a SPC ga obeležava svake godine 8. novembra (21. novembra po gregorijanskom kalendaru).

Često se na ikonama predstavlja sa isukanim ognjenim mačem kojim čuva vrata zemaljskog raja iz kojeg su izgnani Adam i Eva. Slika se i kao „merač duša“ (u scenama Poslednjeg suda), kako duše upućuje ka nebu, ali i kao zaštitnik, čuvar Nebeskog carstva“.

Taj ikonografski motiv je nastao i odomaćen je na Istoku, ali je prenet i na Zapad – Mihailo nosi krstasti štap sa obeležjem skiptra u desnoj ruci a u levoj ruci drži (nebesku) kuglu (Kosmos), providnu sferu, na kojoj se nalaze slova (Kryptogram) Hristovog monograma, a koja se uglavnom tumače kao Hristos pravedni sudija.

Ovog sveca slave i u ostalim hrišćanskim denominacijama, ali i među muslimanima.

Ko su anđeli

Anđeli (anđeo je grčka reč i znači vesnik) su duhovna, bestelesna bića, izvršavaju Božji promisao, ima ih veoma mnogo i, prema hijerarhiji, podeljeni su u devet rangova ili činova. Anđeli se na ikonama uvek slikaju u ljudskom obliku kao mladi ljudi. Oni nemaju telesnih želja i briga kao ljudi pa večno ostaju mladi i lepi, a pošto lete gde ih Bog pošalje, na ikoni im se slikaju i krila. Svaki čovek na dan krštenja dobije svog anđela, koji se naziva anđeo mirni, verni učitelj, čuvar duša i tela. Ti anđeli čuvaju čoveku život i zdravlje i paze da čovek, zbog svog neznanja i nesmotrenosti ne napravi kakvu pogrešku. Obučeni su u belu odeću, plaštove, u znak čistote i nevinosti. Najviši među anđelima su sedmorica arhanđela, među kojima je Mihailo, koji ima još i titulu arhistratega, a po kojem je ovaj praznik dobio ime. Pored Mihaila tu su i sv. Gavrilo (muž Božiji/krepost Božija), sv. Rafailo (isceljenje Božije/Bog iscelitelj), sv. Uril (oganj/svetlost Božija), sv. Jegudil (svetitelj Boga), sv. Varahil (blagoslov Božiji), sv Jeremil (uzvišenje Božije)…

Koljivo i žito je u slavu Boga, a ne sveca

Verovanje kaže da taj anđeo nije umro i da i dalje po potrebi silazi među ljude, na zemlju – kao putnik ili prosjak. Arhanđel Mihailo je, prema verovanju, „živi svetac“ pa se u nekim krajevima na slavske obrede ne iznosi žito, što je pogrešno.

Pokojni patrijarh Pavle je u knjizi „Da nam budu jasnija neka pitanja naše vere“ pojasnio da se koljivo i žito sprema ne za svete koji su „umrli“, već kako se u samoj molitvi za osvećenje koljiva sveštenik moli –  „u tvoju slavu“, misleći na Boga, „u čast i spomen svetog (izgovara se ime slave porodice), i u pomen onih koji umreše u blagočestivoj veri. Onima koji ovo spremiše i spomen vrše, ispuni, Blagi, sve molbe njihove na (njihovo) spasenje i da okuse tvoja večna dobra…“ (Trebnik, str. 406).

Verovanja za Aranđelovdan

Među narodna verovanja o ovom svecu je i da on obilazi sve bolesnike i ako stane kod nogu – nije dobro, a ako je kod glave – bolesnik će ozdraviti.

Takođe, navodno se prema meteorološkim uslovima na ovaj dan može odrediti kakva će biti godina – kako na Aranđelovdan, tako tokom cele zime i proleća!

U nekim krajevima Srbije, ovaj anđeo se slavi i kao zaštitnik stočara jer se veruje da samo on može oterati vukove.

Na pravoslavnim ikonama se arhangel Mihailo predstavlja sa krilima, u vojvodskoj odeždi, sa mačem u jednoj i kantarom u drugoj ruci, je on u času smrti uzima ljudsku dušu.

Vas, vođe nebeskih vojski, mi nedostojni uvek molimo, da nas zaštitite svojim molitvama, kao zaklonom krila svoje bestelesne slave, čuvajući nas koji pred vama padamo i usrdno vapijemo: izbavite nas od beda kao vođe nebeskih sila.

[TROPAR, glas 4.]

Crkva procenjuje da je Aranđelovdan kao slava, po broju vernika na drugom mestu, posle svetog Nikole.

Svetog Arhangela kao svog zaštitnika slavi danas i beogradska Saborna crkva, osveštana na Aranđelovdan 1845. godine, čiji je ktitor bio srpski knez Miloš Obrenović (1780-1860).

Arhangela Mihaila je kao porodičnog zaštitnika poštovala srpska vladarska dinastija Nemanjića.

Danas će Arhangela Mihaila kao svoju krsni slavu obeležiti i Udruženje novinara Srbije.

Pravoslavni Srbi slave i „letnji Aranđelovdan“, 26. jula, ali radi se o drugom svecu – tada se proslavlja Sabor arhangela Gavrila, jednog od sedam velikih anđela serafima koji su učestvovali u stvaranju sveta.